Voodoo en "zombies"

Op 2 september 1989 werd Wilfred Doricent, 17 jaar oud, herenigd met zijn familie in zijn geboortedorp in Zuid-Haïti. Tieners zijn vaak opstandig en lopen soms weg, maar het geval van Wilfred was anders.
Hij was 18 maanden dood geweest. Zijn familie had hem begraven en bezat ook een overlijdensakte.

Wilfred was een veelbelovende student en werd door zijn familie op handen gedragen. In maart 1988 werd hij echter plotseling heel erg ziek en stierf. Zijn lichaam zwol vreselijk op en er kwam zo'n stank vanaf dat zijn bedroefde vader hem zo snel mogelijk moest begraven.

Maar Wilfred was niet dood. Zonder dat zijn vader het wist was hij in een zombie veranderd- een "levend lijk".
In opdracht van vijanden van Wilfreds vader had een bakor (een Voodoo-priester die zwarte magie bedrijft) een krachtige coup poudre toegediend, een giftig toverpoeder, waardoor Wilfred in coma raakte. Kort daarna werd hij dood verklaard.

In de nacht na de begrafenis werd Wilfreds graftombe opengebroken en zijn lichaam verwijderd. De bakor gaf Wilfred een medicijn gemaakt van een hallucinogene plant, door de Haïtianen concombre Zombi (Zombiekomkommer) genoemd, en haalde hem hardhandig terug naar iets dat op bewustzijn begon te lijken.
Daarna werd Wilfred geboeid afgevoerd naar een verafgelegen boerderij om als slaaf te werken. Na 18 maanden slaagde Wilfred erin naar zijn verbijsterde maar dolblije familie terug te keren- niemand weet hoe.

Later vertelde Wilfred aan een vriend dat hij zich volkomen bewust was van alles wat er gebeurde toen hij voor zijn begrafenis werd klaargemaakt, alleen kon hij niet praten en geen spier bewegen.
Hij herinnerde zich hoe het deksel van de doodskist werd dichtgespijkerd en hoe zijn familie huilde terwijl hij in zijn graf werd gelegd- in Haïtiaanse stijl, in een betonnen graftombe boven de grond.

Maar hij was niet de Wilfred van vroeger. Hij was suf en ongeïnteresseerd, en liep soms zomaar weg. Een deskundige die hem onderzocht, concludeerde dat hij een lichte hersenbeschadiging had opgelopen door het gebrek aan zuurstof toen hij levend werd begraven.

Het verhaal van Wilfred lijkt een scenario van een horrorfilm, maar hij is maar één van de honderden Haïtianen die tot zombieslaaf zijn getransformeerd.
Waar komt nu die macht van de Voodoo-priester vandaan, die de levenden kan doen neervallen en de doden weer kan laten opstaan?



Voodoo, dat in Haïti "Vodoun" heet, is voor alles het geloof in loa; land-, lucht-, vuur- en watergeesten, en geesten van de voorouders. Voodoo-aanhangers geloven dat ieder aspect van het leven wordt beïnvloed door deze loa, die manifestaties van God zijn- Le Grand Maître- en die als tussenpersonen fungeren in menselijke aangelegenheden.

Wat Voodoo uniek maakt onder de religies in het Caraïbische gebied, is de nadruk op de donkere kant van de menselijke natuur. Dit weerspiegelt zich in de activiteiten van de "Petro-loa", slechtgehumeurde, angstaanjagende en wraakzuchtige geesten die veel macht hebben.
De Petro-loa helpen alleen als hun een belofte wordt gedaan, en nemen verschrikkelijk wraak als die belofte niet wordt nagekomen.

Op sommige van deze Petro-loa wordt een beroep gedaan om met zwarte magie iets schadelijks aan te richten; dit wordt beloond met een aanzienlijk offer.
Dat is meestal een varken, een geit, een stier, of een lijk van het kerkhof. Maar er zijn berichten dat er soms mensenoffers worden gebracht.

Nog niet zo heel lang geleden, in September 1994, kort vóór de Amerikaanse invasie in Haïti, zou er in het hoofdkwartier van de militaire junta een drie dagen durende Voodoo-ceremonie zijn gehouden om de invasie tegen te houden.
Tijdens deze ceremonie werden de meest agressieve Petro-loa aangeroepen. Onbevestigde berichten beweren dat er wel 13 mensen zijn geofferd, waaronder een zwanger meisje.

Misschien was het toeval, maar half oktober hadden drie Amerikaanse soldaten zelfmoord gepleegd, onder wie Geraldo Luciano die zich door het hoofd schoot terwijl hij volgens iedereen gezellig een potje zat te kaarten.

In een land waar de priesters vaak de plaatselijke politie vormen en waar politieke en gerechtelijke moorden aan de orde van de dag zijn, kan niemand met zekerheid zeggen of er mensenoffers worden gebracht of niet.

Maar het lijdt geen twijfel dat er zwarte magie wordt bedreven door een aantal sektes die zich hebben afgescheiden van de grote Voodoo-gemeenschappen.
Deze sektes, die in het diepste geheim opereren, worden op afstand gehouden door de "traditionele" beoefenaars van Voodoo.

De meest beruchte sekten, de Bizango en de Cochon Gris staan bekend om het offeren van mensen, het tot leven roepen van de doden om anderen kwaad te doen en het transformeren van mensen in zombies, naar wordt beweerd als straf voor asociaal gedrag zoals overspel en diefstal van land.

In de meer afgelegen gebieden van Haïti is Voodoo erg machtig. De priester van Wilfreds plaatselijke kerk zegt dat Haïtianen voor 90 procent katholiek, voor 10 procent protestant en voor 100 procent Voodoo zijn, terwijl bijna iedereen in zombies gelooft.
De Haïtianen worden echter niet gekweld door de angst voor zombies, maar door de angst er zelf een te worden.

Voor Voodoo-getrouwen bestaat er geen groter schrikbeeld dan het verliezen van je ziel, hetgeen gebeurt als je in een zombie verandert, het is om veroordeeld een levend lijk te worden.
Na de "wederopstanding" die binnen een paar dagen na de begrafenis moet gebeuren wegens het risico van overlijden door zuurstofgebrek, voelt de zombie zich verdoofd en lijdt hij aan geheugenverlies en verlies van persoonlijkheid.
Hij laat met zich sollen en wordt gebruikt voor slavenarbeid op afgelegen plantages en bouwplaatsen, waarvan de meedogenloze bakor vaak de eigenaar is.

Sommige zombies weten echter te ontsnappen. Er wordt beweerd dat de betovering verbroken kan worden als de bakor sterft of als de zombie zout toegediend krijgt. Maar soms leidt het gebrek aan zuurstof in de kist tot zo'n hersenbeschadiging dat de zombie niet veel meer waard is. Als dit gebeurt, wordt hij in het bos achtergelaten.

Voor een zombie is het niet gemakkelijk om zijn oude leven weer op te pakken. Familie en dorpsgenoten willen vaak niets meer met hen te maken hebben; wat dat betreft was Wilfred Doricents ontvangst een uitzondering.
Men is bang voor zombies, omdat het Voodoo-geloof zegt dat ze speciale krachten hebben die ze kunnen gebruiken om zich te wreken op degenen die hun toestand teweeg hebben gebracht. Zo worden ze tot uitgestotenen, gedwongen om hun kostje bij elkaar te schrapen tussen het rijk van de levenden en dat van de doden in.

Sommige families nemen na de dood van een verwant geen enkel risico. Behalve dat ze rituelen uitvoeren om de geest van de dode veilig op reis te sturen, laten ze vaak vóór de begrafenis het hoofd van het lijk halen, of het hart doorboren met een spies, voor het geval hij of zij tot zombie getransformeerd was. Of ze doorzeven het lichaam met kogels.

Deze allesoverheersende angst om een zombie te worden, lijkt de effectiviteit van Voodoo-tovenarij te bewijzen. Maar hoe zit dat precies?
De Amerikaanse antropoloog en etnobotanicus Dr. Wade Davis heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar het zombie-fenomeen.
Hij denkt dat de giftige drank die de bakor toedient aan het slachtoffer om het proces van "zombificatie" in gang te zetten, de sleutel tot het vraagstuk is.
Dit vergif wordt gemaakt uit een combinatie van menselijke resten, giftige planten en deeltjes van de dodelijke Bouga-pad en de egelvis, en is zo giftig dat het al werkt als het door de huid wordt opgenomen.

Volgens Davis zijn sommige Voodoo-bakors doorgewinterde gifmengers die weten hoe ze de juiste hoeveelheden dodelijke ingrediënten moeten mengen om de stofwisseling van hun slachtoffers zodanig te vertragen dat ze dood lijken.
Een beetje teveel en het is niet meer mogelijk om het "lijk" te doen herleven. Na de begrafenis opent de bakor het graf en dient een sterk tegengif toe- de zogenaamde zombie-komkommer.

Dit alles kan op waarheid berusten, maar hoe moeten dan Voodoo-betoveringen worden verklaard die worden verkregen met rituelen en niet met giftige drankjes?

Neem het geval van de West-Indische cricketer Brian Lara, die wereldrecords heeft gebroken bij Test Matches. Begin 1995 ontdekte men dat het land rond Lara's huis bezaaid lag met een griezelig scala aan poeders, zwarte kaarsen, en koppen en ingewanden van kippen. Men dacht dat dit het werk was van een beruchte plaatselijke beoefenaar van Voodoo-achtige zwarte magie.
De uiterst begaafde batsman Lara had in het seizoen van 1994 sensationeel goed gespeeld; maar haalde nu alleen nog maar lage scores. Was dat gewoon omdat hij niet in vorm was, of het resultaat van Voodoo-tovenarij?

Weinig mensen twijfelen aan de sterke verbintenis tussen geest en lichaam. In zijn boek Passage of Darkness (1988) wijst Davis erop dat "zelfs de meeste traditioneel denkende doktoren toegeven dat ons denken onze gezondheid beïnvloedt."
Hij beweert dat Voodoo schijnt te werken omdat het zo'n sterk onderdeel vormt van het Haïtiaanse culturele verwachtingspatroon.

Voodoo-aanhangers zijn ervan overtuigd dat de kracht van hun geloof ons allen beïnvloedt, wat we ook geloven.
J. Gatty Dowling, een advocaat in Zuid-Californië, ontdekte dit toen hij een wortel ontdekte in zijn huis; een symbool van een Voodoo-vervloeking.
Kort daarna kreeg Dowling een blindedarm-aandoening, zijn vrouw waterpokken, evenals de baby die ook nog mazelen kreeg. Bovendien kreeg hun oudste zoon een ernstige infectie van de luchtwegen. Toeval? Misschien, maar we zullen het nooit zeker weten.

Een rechter in New Orleans; waar een bloeiende Voodoo-gemeenschap van geïmmigreerde Haïtianen bestaat nam geen risico. Kort geleden veroordeelde hij een Voodoo-beoefenaar wegens poging tot moord op grond van het feit dat hij een lok van het haar van de rechter had bemachtigd met de bedoeling hem te betoveren.

Critici zeggen dat deze reactie een eeuwenoud bijgeloof alleen maar in de kaart speelt. Maar sommige Voodoo-onderzoekers zijn wat ruimer van opvatting.
Zij geloven dat er een kern van waarheid zit in de Haïtiaanse zegswijze dat "hoe dichter je bij Voodoo komt, des te ontvankelijker je er voor bent."